مقدمه


در ماه‌های اخیر بحث فعال شدن مکانیسم ماشه بار دیگر به یکی از موضوعات اصلی در روابط ایران و غرب تبدیل شده است. کشورهای اروپایی موسوم به E3 (آلمان، فرانسه و بریتانیا) شروطی را برای عدم فعال‌سازی این سازوکار مطرح کرده‌اند. همزمان ایران نیز اقدامات و مواضعی داشته که هدف آن جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها و مدیریت فشارهای سیاسی است. در این مقاله علاوه بر بررسی سه شرط اروپایی‌ها و اقدامات ایران، به تحلیل تأثیر این تحولات بر بازارهای داخلی ایران از جمله ارز، طلا و بورس خواهیم پرداخت.


سه شرط اروپایی‌ها برای عدم فعال شدن مکانیسم ماشه


بر اساس گزارش‌های منتشرشده، سه شرط اصلی اروپا به شرح زیر است:


بازگشت ایران به مذاکرات با آمریکا

اروپایی‌ها تاکید دارند که ایران باید بار دیگر به گفت‌وگوهای مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا بازگردد تا زمینه برای توافق جامع هسته‌ای فراهم شود.


همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)

شرط دوم شامل اجازه دسترسی کامل بازرسان به تمامی سایت‌های هسته‌ای ایران و رفع ابهامات موجود درباره فعالیت‌های هسته‌ای است.


ارائه گزارش شفاف درباره سطح غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم

اروپا خواستار دریافت گزارشی جامع از ایران درباره میزان ذخایر اورانیوم و درصد غنی‌سازی است تا از انحراف احتمالی جلوگیری کند.

این سه شرط در واقع ستون‌های اصلی سیاست فشار و دیپلماسی اروپا برای جلوگیری از تنش بیشتر در پرونده هسته‌ای ایران به شمار می‌روند.


اقدامات ایران تا امروز


ایران در برابر شروط اروپایی‌ها چندین اقدام سیاسی و دیپلماتیک انجام داده است:


اعلام موضع در مذاکرات ژنو: ایران تاکید کرده اروپا صلاحیت فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارد و چنین اقدامی غیرقانونی است.


هشدار رسمی به اروپا: مقامات ایرانی هشدار داده‌اند که بازگشت تحریم‌ها می‌تواند «عواقب غیرقابل بازگشت» داشته باشد و حتی به خروج ایران از پیمان NPT منجر شود.


توافق اخیر با آژانس در قاهره: مهم‌ترین اقدام ایران امضای توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای از سرگیری بازرسی‌ها در تمامی سایت‌های هسته‌ای بود. این توافق می‌تواند بخشی از نگرانی‌های اروپا را کاهش دهد.


آیا ایران می‌تواند جلوی فعال شدن مکانیسم ماشه را بگیرد؟


تحلیل‌گران معتقدند که هرچند ایران با همکاری اخیر خود تلاش کرده فضای تنش را مدیریت کند، اما ریسک فعال‌سازی ماشه همچنان بسیار بالاست. سه سناریو محتمل در این باره وجود دارد:


سناریوی اول (خوش‌بینانه): اگر همکاری ایران با آژانس ادامه یابد و مذاکرات با اروپا و آمریکا از سر گرفته شود، امکان تعلیق یا تأخیر در فعال شدن ماشه وجود دارد.


سناریوی دوم (محتمل): اروپا با وجود اقدامات ایران، به دلیل فشارهای آمریکا و شرایط سیاسی داخلی خود، ماشه را فعال کند.


سناریوی سوم (بدبینانه): در صورت شکست کامل دیپلماسی، نه تنها ماشه فعال می‌شود بلکه احتمال خروج ایران از NPT و افزایش سطح تنش‌ها وجود دارد.


تاثیر فعال شدن مکانیسم ماشه بر بازارهای داخلی


۱. بازار ارز


فعال شدن ماشه بلافاصله فشار سنگینی بر بازار ارز وارد خواهد کرد. نرخ دلار در واکنش به اخبار اخیر به محدوده‌های بی‌سابقه نزدیک شده و پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه تنش‌ها، به ارقام بسیار بالاتری برسد.


۲. بازار طلا


افزایش نرخ ارز و تشدید نااطمینانی سیاسی، بازار طلا را نیز با رشد شدید مواجه می‌کند. طلا در ایران همواره پناهگاه سرمایه‌گذاران در شرایط بحرانی بوده و احتمال افزایش دوباره قیمت سکه و طلا بسیار بالاست.


۳. بازار سرمایه (بورس)


بورس ایران یکی از اولین بخش‌هایی است که به نااطمینانی سیاسی واکنش نشان می‌دهد. فعال شدن ماشه باعث خروج سرمایه از بورس، کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و افت شاخص‌ها خواهد شد. تنها صنایع صادرات‌محور (مثل پتروشیمی و فلزی) ممکن است از رشد نرخ ارز اندکی بهره ببرند.


۴. تورم و معیشت


افزایش نرخ ارز و طلا در نهایت به رشد تورم و فشار بر معیشت خانوارها منجر می‌شود. فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند یک موج جدید تورمی ایجاد کند و هزینه‌های زندگی مردم را افزایش دهد.


جمع‌بندی


سه شرط اروپایی‌ها برای جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه شامل بازگشت به مذاکرات آمریکا، همکاری کامل با آژانس و ارائه گزارش شفاف درباره ذخایر اورانیوم است. ایران نیز تاکنون با هشدارهای سیاسی و توافق اخیر با آژانس تلاش کرده است این روند را مدیریت کند.

با این حال، فعال شدن ماشه همچنان یک تهدید جدی است که در صورت تحقق، اثرات گسترده‌ای بر بازار ارز، طلا، بورس و معیشت مردم خواهد داشت.

با بررسی مهمترین اخبار روز ایران و جهان در خانه ترید علیزاده می توانید از تاثیرات لحظه این اخبار روی بازارهای مالی مطلع شوید.